Martin Spett

Monek adıyla tanınan Martin, büyük bir kasaba olan Tarnow’da Yahudi bir anne baba tarafından yetiştirilen iki çocuktan büyüğüydü. Annesi, Polonya’da büyümüş bir Amerikan vatandaşıydı. Babası şehrin vergi dairesinde çalışıyordu. Martin çocukken pul koleksiyonu yapmayı ve kertenkele avlamayı seviyordu. Anne babası onun eczacı olmasını istiyordu ama o büyüyünce oyuncu olmak istiyordu.

1933–39: Almanlar savaş başladıktan sonra Eylül 1939’da Tarnow’u işgal ettiğinde 10 yaşındaydım. Güzel üniformalar içindeki askerler çok kibardı. Ama sonradan Yahudilere zorla, çıplak elleriyle sokaklardaki at pisliklerini temizletmeye başladılar. Sebt dersi için hahamımı ziyarete gittiğimde Almanların onu—üzerinde dua şalı—dövdüklerini gördüm. Bana İbranice “Kaç!” diye bağırdı. Kaçmak için geri dönünce silah sesi duydum. Haham Wrubel öldürülmüştü.

1940–44: 1940 yılında dairemizden zorla çıkartıldık. Almanlar Yahudileri sürgüne göndermek için toplamaya başlayınca babam ve amcam, amcamın kereste deposunun döşeme tahtalarının altına iki çukur kazdı. Sonraki sürgünden bir gün önce döşeme tahtalarının altına saklandık. Dört gün boyunca karanlıkta sırt üstü yattık. Bağırtılar, silah sesleri ve köpek havlamaları duyduk. Gözaltılar sırasında üstümüzde iki Polonyalının Yahudileri yakalamaya çalıştığını duyduk. Bir tanesi orada olduğumuzu bilmeden üzerimize işedi. Sonunda ses seda kesilince saklandığımız yerden çıktık.

Martin, Bergen-Belsen kampına sürüldü ve 13 Nisan 1945 günü Amerikan birlikleri tarafından bir tahliye treninden kurtarıldı. 1947 yılında Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etti.