Νεκροταφείο στο Χάνταμαρ, όπου ενταφιάστηκαν τα θύματα του προγράμματος ευθανασίας του Χάνταμαρ.

Οι Ναζί άρχισαν να πειραματίζονται με δηλητηριώδη αέρια ως μέσο μαζικής δολοφονίας στα τέλη του 1939 με την εξόντωση ατόμων με διανοητικές διαταραχές («ευθανασία»). Η λέξη «ευθανασία» ήταν ένας ευφημισμός των Ναζί που αναφερόταν στη συστηματική εξόντωση όσων οι Ναζί θεωρούσαν «ανάξιους ζωής» λόγω πνευματικών ασθενειών ή σωματικής αναπηρίας. Στα πλαίσια του Προγράμματος Ευθανασίας δημιουργήθηκαν έξι κέντρα εξόντωσης με χρήση δηλητηριωδών αερίων: Bernburg, Brandenburg, Grafeneck, Hadamar, Hartheim και Sonnenstein. Αυτά τα κέντρα εξόντωσης έκαναν χρήση καθαρού μονοξειδίου του άνθρακα, το οποίο παραγόταν με χημικά μέσα.

Μετά την εισβολή στη Σοβιετική Ένωση τον Ιούνιο του 1941 και τις μαζικές εκτελέσεις αμάχων από τα Einsatzgruppe (κινητές μονάδες εξόντωσης), οι Ναζί πειραματίστηκαν με τη χρήση φορτηγών-θαλάμων αερίων για μαζικές δολοφονίες. Τα φορτηγά-θάλαμοι αερίων ήταν καμιόνια με καρότσες που έκλειναν αεροστεγώς, στο εσωτερικό των οποίων διοχέτευαν τα αέρια από την εξάτμιση του κινητήρα. Η χρήση των φορτηγών-θαλάμων αερίων ξεκίνησε όταν τα μέλη των Einsatzgruppe παραπονέθηκαν για σωματική κόπωση και ψυχική οδύνη λόγω των μαζικών εκτελέσεων μεγάλων αριθμών γυναικόπαιδων. Επίσης, η χρήση θανατηφόρου αερίου ήταν πιο οικονομική. Τα Einsatzgruppe (κινητές μονάδες εξόντωσης) δολοφόνησαν με αέρια εκατοντάδες χιλιάδες άτομα, κυρίως Εβραίους, Ρομά (Τσιγγάνους) και άτομα με διανοητικές ασθένειες. Το 1941 τα SS κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο εκτοπισμός των Εβραίων προς στρατόπεδα εξόντωσης (όπου θα εκτελούνταν σε θαλάμους αερίων) ήταν ο αποδοτικότερος τρόπος για την επίτευξη της «Τελικής Λύσης». Το ίδιο έτος οι Ναζί άνοιξαν το στρατόπεδο Κέλμνο στην Πολωνία. Εκεί σε φορτηγά-θαλάμους αερίων δολοφονούνταν Εβραίοι της περιοχής της Λοτζ της Πολωνίας και Τσιγγάνοι.

Tomasz (Toivi) Blatt

Το 1942 στα κέντρα εξόντωσης Μπέλζεκ, Σόμπιμπορ και Τρεμπλίνκα στην Πολωνία ξεκίνησαν οι συστηματικές μαζικές δολοφονίες σε μόνιμους θαλάμους αερίων (με μονοξείδιο του άνθρακα που παραγόταν από πετρελαιοκινητήρες). Καθώς τα θύματα «ξεφορτώνονταν» από τα βαγόνια που προορίζονταν για τη μεταφορά ζώων, τους έλεγαν ότι θα έπρεπε να απολυμανθούν στα «λουτρά». Οι Ναζί και Ουκρανοί δεσμοφύλακες συχνά κακοποιούσαν λεκτικά και σωματικά τα θύματα, που λάβαιναν τη διαταγή να μπουν στα «λουτρά» με τα χέρια σηκωμένα προκειμένου να χωρέσουν στο θάλαμο αερίων όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα. Όσο πιο γεμάτος ήταν το θάλαμος αερίων, τόσο γρηγορότερα επερχόταν η ασφυξία των θυμάτων.

Οι Ναζί διαρκώς αναζητούσαν αποτελεσματικότερους τρόπους εξόντωσης. Στο στρατόπεδο Άουσβιτς της Πολωνίας, πραγματοποιήθηκαν πειράματα με το Zyklon B (ένα αέριο που προηγουμένως είχε χρησιμοποιηθεί για ψεκασμό). Τον Σεπτέμβριο του 1941, το Zyklon B χρησιμοποιήθηκε για τη δολοφονία 600 Σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου και 250 άρρωστων κρατουμένων. Τα σφαιρίδια του Zyklon B μετατρέπονταν σε θανατηφόρο αέριο με την έκθεσή τους στον αέρα. Λόγω της ταχύτερης δράσης του, το Zyklon B επιλέχθηκε ως το μέσο μαζικής εκτέλεσης στο Άουσβιτς. Στο αποκορύφωμα των εκτοπισμών, στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς δολοφονούνταν καθημερινά έως και 6.000 Εβραίοι.

Θάλαμος αερίων στο κεντρικό στρατόπεδο του Άουσβιτς αμέσως μετά από την απελευθέρωση.

Στρατόπεδα συγκέντρωσης όπως το Στούτχοφ, το Μάτχαουζεν, το Σαξενχάουζεν και το Ράβενσμπρουκ, αν και δεν είχαν σχεδιαστεί ειδικά ως κέντρα εξόντωσης, επίσης διέθεταν θαλάμους αερίων. Αυτοί οι θάλαμοι αερίων ήταν σχετικά μικροί σε μέγεθος και προορίζονταν κυρίως για την εκτέλεση των αιχμαλώτων που οι Ναζί έκριναν ακατάλληλους για εργασία. Τα περισσότερα από αυτά τα στρατόπεδα χρησιμοποίησαν το αέριο Zyklon B στους θαλάμους αερίων τους.