Πώς να αναγνωρίσετε αξιόπιστες ιστορικές πηγές

Η υπεύθυνη ιστορική έρευνα βασίζεται στην ικανότητα προσδιορισμού της ποιότητας και της ακεραιότητας μιας πηγής, είτε αυτή η πηγή είναι ένα άρθρο είτε ένα βιβλίο ιστορικών γεγονότων.

Τρία σημαντικά ερωτήματα που πρέπει να θέτετε κατά την αξιολόγηση μιας ιστορικής πηγής είναι τα εξής:

• Η πηγή είναι αξιόπιστη;
• Η πηγή παρέχει το κατάλληλο πλαίσιο;
• Το κείμενο γράφτηκε εκ των υστέρων;

Η πηγή είναι αξιόπιστη; 

Μια αξιόπιστη πηγή:

• Χρησιμοποιεί έναν συνδυασμό άλλων επιβεβαιωμένων, ιδιαίτερα πρωτογενών πηγών (δηλαδή, υλικό από τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο).
• Κάνει αναλυτικές αναφορές.
• Λαμβάνει υπόψη την εσωτερική λογική και τα κίνητρα κάθε πηγής.
• Τεκμηριώνει γεγονότα για να επιβεβαιώσει τις μαρτυρίες αυτόπτη μάρτυρα.

Όπως με κάθε θέμα, θα πρέπει κανείς να διακρίνει προσεκτικά τις πηγές πληροφοριών. Εξετάστε τα ακόλουθα ερωτήματα: 

• Γιατί γράφτηκε ένα συγκεκριμένο κείμενο; Ποιος το έγραψε; Ποιο ήταν το κοινό-στόχος; 
• Ποιες είναι οι προκαταλήψεις που υπάρχουν στις πληροφορίες ή στην ανάλυση που παρέχει ο συγγραφέας; 
• Υπάρχουν κενά; Γιατί μπορεί ο συγγραφέας να έχει παραλείψει ορισμένες πληροφορίες; 

Καθώς οι μελετητές συχνά βασίζουν την έρευνά τους σε διαφορετικούς συνδυασμούς πληροφοριών, ενδέχεται να προκύψουν ποικίλες ερμηνείες της ιστορίας. Είναι πάντα σημαντικό να ερευνάται προσεκτικά η προέλευση και η πατρότητα όλων των ιστορικών δεδομένων, ιδιαίτερα ό,τι υπάρχει στο διαδίκτυο.

Ποιο είναι το κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο που παρουσιάζει η πηγή;

Μια αξιόπιστη πηγή:

• Δίνει μεγάλη προσοχή στο κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο: περιβάλλον, κατάσταση, χρονολογία και κοινή λογική.
• Διερευνά τις πολιτικές συνθήκες και τη φυσική γεωγραφία.

Τα ιστορικά γεγονότα θα πρέπει να ερευνώνται στο ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται. Το ιστορικό πλαίσιο παρέχει οπτική για το παρελθόν και τις συνθήκες που μπορεί να συνέβαλαν σε ένα γεγονός. 

Στην περίπτωση της ιστορίας του Ολοκαυτώματος, τα γεγονότα και, ιδιαίτερα, το πώς συμπεριφέρθηκαν άτομα και οργανώσεις εκείνη την εποχή, πρέπει να μελετηθούν στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ιστορίας στο σύνολό της. Αυτή η οπτική βοηθά τους αναγνώστες να κατανοήσουν καλύτερα τις συνθήκες που ενθάρρυναν ή αποθάρρυναν συγκεκριμένες ενέργειες ή συμπεριφορές. Για παράδειγμα, όταν αναλογιζόμαστε γιατί οι άνθρωποι αντιστάθηκαν ή δεν αντιστάθηκαν στους Ναζί, θα πρέπει να σκεφτούμε πότε και πού έγινε η πράξη, τις άμεσες συνέπειες των πράξεων ενός ατόμου για εκείνο και την οικογένειά του, τον βαθμό ελέγχου που είχαν οι Ναζί σε μια χώρα ή στον τοπικό πληθυσμό, τις συμπεριφορές που παρουσίαζαν ιστορικά οι γηγενείς πληθυσμοί προς διαφορετικές ομάδες, και τη διαθεσιμότητα και τον κίνδυνο που σχετίζονται με πιθανά κρησφύγετα.

Το κείμενο γράφτηκε εκ των υστέρων;

Μια αξιόπιστη πηγή:

• Αποφεύγει τη χρήση αναχρονιστικών εξηγήσεων ή τη χρήση γνώσεων που αποκτήθηκαν εκ των υστέρων (Ύστερη γνώση).
• Αναλύει πράξεις και κίνητρα χρησιμοποιώντας πληροφορίες, τεχνολογία και κοινωνικά ήθη εκείνης της περιόδου και όχι τα τρέχοντα πρότυπα.

Για παράδειγμα: Όταν εξετάζουμε το ερώτημα, «Γιατί οι Εβραίοι δεν εγκατέλειψαν τη Γερμανία;», είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα καταπιεστικά μέτρα με στόχο τους Εβραίους στην προπολεμική περίοδο ψηφίστηκαν και επιβλήθηκαν σταδιακά. Επίσης, τέτοιου είδους προπολεμικά μέτρα και νόμοι υπήρχαν σε όλη την ιστορία του εβραϊκού λαού σε προηγούμενες περιόδους και σε άλλες χώρες. Κανείς στην Ευρώπη πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο δεν μπορούσε να προβλέψει ότι θα υπήρχαν τάγματα θανάτου και κέντρα εξόντωσης.

Αναξιόπιστες πηγές και Άρνηση του Ολοκαυτώματος

Δυστυχώς, υπάρχει ένας μικρός αριθμός αρνητών του Ολοκαυτώματος· άτομα που δηλώνουν ότι το Ολοκαύτωμα είτε ήταν προϊόν φαντασίας είτε ότι τα γεγονότα έχουν μεγεθυνθεί. Αυτοί οι άνθρωποι γράφουν άρθρα και βιβλία που παρουσιάζονται ως έγκυρες ακαδημαϊκές γνώσεις, αλλά η ιστορική τους ανάλυση δεν ακολουθεί όσα αναφέρονται παραπάνω.

Εξερευνήστε τους παρακάτω συνδέσμους για να μάθετε περισσότερα σχετικά με την άρνηση του Ολοκαυτώματος.