مارتین وایس (Martin Weiss)

مارتین یکی از نه فرزند یک خانواده‌ی یهودی ارتدوکس بود که در ولیکا پولانا، روستایی دورافتاده در کوه‌های کارپات به دنیا آمد. پدرش مزرعه‌دار و صاحب تجارت گوشت بود و مادرش به خانه و فرزندان رسیدگی می‌کرد. همه اعضای خانواده در نگهداری از اسب‌ها و گاوها مشارکت داشتند.

۱۹۳۳-۱۹۳۹: مارتین در مدارس چکسلواکی روستا، که بسیار پیشرفته بودند، تحصیل می‌کرد. مانند بسیاری از کودکان دیگر، او نیز مشتاقانه منتظر ترک زندگی روستایی در ولیکا پولانا بود. اما در سال‌های ۱۹۳۹-۱۹۳۸ زمانی‌که آلمان نازی و متحدانش، چکسلواکی را تجزیه کردند، زندگی‌اش دستخوش تغییرات چشمگیری شد. با اشغال ولیکا پولانا توسط نیروهای مجارستان، یهودیان تحت قوانین تبعیض‌آمیز قرار گرفتند. مدارس چکسلواکی تعطیل شدند و دانش‌آموزان مجبور به یادگیری زبان مجاری شدند. روستاییان همه از حاکمان جدید ناراضی بودند. آزادی‌های دموکراتیکی که مردم در چکسلواکی از آن بهره‌مند بودند، از بین رفت.

۱۹۴۰-۱۹۴۴: با حمله‌ی آلمان نازی به اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۴۱، شرایط در ولیکا پولانا وخیم‌تر شد. مجارستان به عنوان متحد آلمان نازی در این حمله مشارکت داشت. دو برادر بزرگتر مارتین به گردان‌های کار اجباری مجارستان فراخوانده شدند. خانواده خیلی زود دریافتند که برخی از یهودیان منطقه، به اوکراین تحت اشغال آلمان تبعید و در آنجا در عملیات تیرباران‌های گروهی کشته شده‌اند. در مارس ۱۹۴۴، آلمان، مجارستان را اشغال کرد و چند هفته بعد، ژاندارمری مجارستان، یهودیان روستا، از جمله خانواده‌ی مارتین را به محله‌ی یهودی‌نشین ترانزیتی مونکاچ منتقل کرد. در ماه مه، آنها به اردوگاه مرگ آشویتس-بیرکناو تبعید شدند. در آنجا، آنها تحت یک فرآیند گزینش قرار گرفتند. مارتین، پدرش، برادرش، دو خواهرش و دو عمویش برای کار اجباری انتخاب شدند. سایر اعضای خانواده‌ی مارتین، از جمله مادر و دو خواهر کوچکترش، به اتاق‌های گاز فرستاده شدند. مارتین و پدرش به اردوگاه کار اجباری مت‌هاوزن و سپس به اردوگاه فرعی مِلک فرستاده شدند. در آنجا مجبور به ساخت تونل در دامنه کوه‌ها بودند. پدرش در همان اردوگاه جان‌باخت.

در ماه مه ۱۹۴۵، مارتین در گونسکیرشن، اردوگاه فرعی مت‌هاوزن، توسط نیروهای آمریکایی آزاد شد. او پس از آزادی به چکسلواکی بازگشت و توانست برخی از اعضای بازمانده‌ی‌ خانواده‌اش را پیدا کند. در سال ۱۹۴۶، مارتین و دو تن از خواهر و برادرش به ایالات متحده مهاجرت کردند.