Oś czasu II wojny światowej

• 18 września 1931 r. Japonia dokonuje inwazji na Mandżurię.
• 2 października 1935 r. – maj 1936 r. faszystowskie Włochy najeżdżają, podbijają i anektują Etiopię.
• 25 października – 1 listopada 1936 r. nazistowskie Niemcy i faszystowskie Włochy podpisują 25 października traktat o współpracy. Dnia 1 listopada zostaje ogłoszona Oś Rzym–Berlin.
• 25 listopada 1936 r. nazistowskie Niemcy i cesarska Japonia podpisują pakt antykominternowski. Pakt jest wymierzony przeciwko Związkowi Radzieckiemu i międzynarodowemu ruchowi komunistycznemu.
• 7 lipca 1937 r. Japonia dokonuje inwazji na Chiny.
• 26 listopada 1937 r. Włochy dołączają do Niemiec i Japonii w ramach paktu antykominternowskiego.
• 11–13 marca 1938 r. Niemcy dokonują aneksji Austrii w ramach Anschluss.
• 29 września 1938 r. Niemcy, Włochy, Wielka Brytania i Francja podpisują układ monachijski, który zmusza Republikę Czechosłowacką do oddania nazistowskim Niemcom Kraju Sudetów, w tym kluczowych czechosłowackich wojskowych pozycji obronnych.
• 14–15 marca 1939 r. pod naciskiem Niemiec Słowacy ogłaszają niepodległość i tworzą Republikę Słowacką. Niemcy zajmują odłączone ziemie czeskie, łamiąc układ monachijski, i tworzą Protektorat Czech i Moraw.
• 31 marca 1939 r. Francja i Wielka Brytania gwarantują nienaruszalność granic państwa polskiego.
• 7–15 kwietnia 1939 r. faszystowskie Włochy dokonują inwazji na Albanię i dokonują jej aneksji.
• 23 sierpnia 1939 r. nazistowskie Niemcy i Związek Radziecki podpisują układ o nieagresji i tajny protokół dzielący Europę Wschodnią na strefy wpływów.
• 1 września 1939 r. Niemcy dokonują inwazji na Polskę, rozpoczynając II wojnę światową w Europie.

Zdjęcie

Niemiecka parada wojskowa w Warszawie (Zdjęcie)

Niemieckie oddziały paradujące ulicami Warszawy po zwycięskiej inwazji na Polskę. Warszawa, Polska, 28–30 września 1939 r.

Źródło:

• National Archives and Records Administration, College Park, MD

• 3 września 1939 r. Wielka Brytania i Francja wypowiadają wojnę Niemcom, przestrzegając gwarancji granic Polski.
• 17 września 1939 r. Związek Radziecki dokonuje inwazji na Polskę od wschodu. Rząd polski ucieka na emigrację przez Rumunię, najpierw do Francji, a później do Wielkiej Brytanii. 
• 27–29 września 1939 r. Warszawa kapituluje 27 września. Niemcy i Związek Radziecki dzielą Polskę między siebie.
• 30 listopada 1939 r. – 12 marca 1940 r. Związek Radziecki dokonuje inwazji na Finlandię, rozpoczynając tzw. wojnę zimową. Finowie proszą o zawieszenie broni i cedują na rzecz Związku Radzieckiego północne brzegi jeziora Łagoda. Zrzekają się również niewielkiej fińskiej linii brzegowej na Morzu Arktycznym.
• 9 kwietnia 1940 r. – 9 czerwca 1940 r. Niemcy dokonują inwazji na Danię i Norwegię. Dania poddaje się w dniu ataku. Norwegia broni się do 9 czerwca.
• 10 maja 1940 r. – 22 czerwca 1940 r. Niemcy atakują Europę Zachodnią, a konkretnie Francję i neutralne Niderlandy (Belgię, Holandię i Luksemburg). Luksemburg zostaje zajęty 10 maja, Holandia poddaje się 14 maja, a Belgia 28 maja. Dnia 22 czerwca Francja podpisuje układ o zawieszeniu broni, na mocy którego Niemcy zajmują północną połowę kraju i całe wybrzeże Atlantyku. W południowej Francji zostaje ustanowiony reżim kolaboracyjny ze stolicą w Vichy.
• 10 czerwca 1940 r. Włochy przystępują do wojny. Dnia 21 czerwca Włochy dokonują inwazji na południową Francję.
• 28 czerwca 1940 r. Związek Radziecki zmusza Rumunię do oddania wschodniej prowincji Besarabii i północnej części Bukowiny radzieckiej Ukrainie.
• 14 czerwca 1940 r. – 6 sierpnia 1940 r. Związek Radziecki okupuje kraje bałtyckie (Estonię, Łotwę i Litwę) w dniach 14–18 czerwca. W dniach 14–15 lipca Związek Radziecki organizuje komunistyczne zamachy stanu w każdym z tych krajów, a następnie anektuje je jako republiki radzieckie w dniach 3–6 sierpnia.
• 10 lipca 1940 r. – 31 października 1940 r. wojna powietrzna znana jako Bitwa o Anglię kończy się klęską nazistowskich Niemiec.
• 30 sierpnia 1940 r. drugi arbitraż wiedeński: Niemcy i Włochy podejmują decyzję w sprawie podziału spornej prowincji Siedmiogród między Rumunię i Węgry. Utrata północnego Siedmiogrodu zmusza króla Rumunii Karola do abdykacji na rzecz jego syna Michała, dopuszczając do władzy dyktaturę pod wodzą generała Iona Antonescu.
• 13 września 1940 r. Włosi dokonują inwazji na kontrolowany przez Brytyjczyków Egipt z kontrolowanej przez Włochów Libii.
• 27 września 1940 r. Niemcy, Włochy i Japonia podpisują pakt trójstronny.
• Październik 1940 r. Włochy dokonują inwazji na Grecję z Albanii (28 października).
• Listopad 1940 r. Węgry (20 listopada), Rumunia (23 listopada) i Słowacja (24 listopada) dołączają do Państw Osi.
• Luty 1941 Niemcy wysyłają Afrika Korps do Afryki Północnej, aby wesprzeć słabnących Włochów.
• 1 marca 1941 r. Bułgaria dołącza do Państw Osi.
• 6 kwietnia 1941 r. – czerwiec 1941 r. Niemcy, Włochy i Węgry najeżdżają Jugosławię i wraz z Bułgarią dokonują jej rozbioru. Jugosławia poddaje się 17 kwietnia. Niemcy i Bułgaria dokonują inwazji na Grecję, wspierając Włochów. Opór w Grecji ustaje na początku czerwca 1941 r.
• 10 kwietnia 1941 r. przywódcy terrorystycznego ruchu Ustasza proklamują tak zwane Niezależne Państwo Chorwackie. Nowe państwo, natychmiast uznane przez Niemcy i Włochy, obejmuje prowincję Bośnia i Hercegowina. Chorwacja formalnie przyłącza się do mocarstw Osi 15 czerwca 1941 r.
• 22 czerwca 1941 r. – listopad 1941 r. Niemcy i ich partnerzy z Państw Osi (z wyjątkiem Bułgarii) dokonują inwazji na Związek Radziecki. Finlandia, chcąc zrekompensować straty terytorialne poniesione w wyniku zawieszenia broni kończącego tzw. wojnę zimową, zgadza się wziąć udział w inwazji. Niemcy szybko opanowują kraje bałtyckie, a we wrześniu, przy współudziale Finów, oblegają Leningrad (obecnie Sankt Petersburg). W centrum kraju Niemcy zdobywają Smoleńsk na początku sierpnia, a do października nacierają na Moskwę. Na południu wojska niemieckie i rumuńskie zdobywają we wrześniu Kijów, a w listopadzie Rostów nad Donem.
• 6 grudnia 1941 r. radziecka kontrofensywa wypiera Niemców z przedmieść Moskwy w chaotycznym odwrocie.
• 7 grudnia 1941 r. Japonia bombarduje Pearl Harbor.
• 8 grudnia 1941 r. Stany Zjednoczone wypowiadają wojnę Japonii, przystępując do II wojny światowej. Wojska japońskie lądują na Filipinach, w Indochinach Francuskich (Wietnamie, Laosie, Kambodży) i w brytyjskim Singapurze. Do kwietnia 1942 r. Japończycy zajmują Filipiny, Indochiny i Singapur, a w maju przejmują kontrolę nad Birmą. 
• 11–13 grudnia 1941 r. nazistowskie Niemcy i ich partnerzy z Państw Osi wypowiadają wojnę Stanom Zjednoczonym.
• 30 maja 1942 r. – maj 1945 r. Brytyjczycy bombardują Kolonię, rozpoczynając w ten sposób kampanię bombardowań, w wyniku której wojna zaczyna toczyć się na terytorium Niemiec. W ciągu następnych trzech lat angielsko-amerykańskie bombardowania równają z ziemią niemieckie miasta.
• Czerwiec 1942 r. marynarka wojenna USA zatrzymuje pod Midway japońską flotę wojenną na środkowym Pacyfiku.
• 28 czerwca 1942 r. – wrzesień 1942 r. Niemcy i ich partnerzy z Państw Osi rozpoczynają nową ofensywę w Związku Radzieckim. Do połowy września wojska niemieckie zdobywają Stalingrad (obecnie Wołgograd) nad Wołgą, a po zajęciu Półwyspu Krymskiego przedostają się w głąb Kaukazu. Po przedostaniu się sił niemieckich w Afryce Północnej do Egiptu Niemcy znajdują się u szczytu sukcesu militarnego w II wojnie światowej.
• 7 sierpnia 1942 r. – 9 lutego 1943 r. po raz pierwszy wojska alianckie przechodzą do ofensywy przeciwko siłom japońskim, lądując i zajmując Tulagi na Florydzie oraz Guadalcanal na Wyspach Salomona.
• 23–24 października 1942 r. wojska brytyjskie pokonują Niemców i Włochów pod El Alamein w Egipcie, odrzucając siły Państw Osi w chaotycznym odwrocie przez Libię do wschodniej granicy Tunezji.
• 8 listopada 1942 r. wojska amerykańskie i brytyjskie lądują w kilku punktach na plażach Algierii i Maroka we francuskiej Afryce Północnej. Niepowodzenie francuskich oddziałów Vichy w obronie przed inwazją umożliwia aliantom szybkie przejście do zachodniej granicy Tunezji i powoduje zajęcie przez Niemców południowej Francji 11 listopada.
• 23 listopada 1942 r. – 2 lutego 1943 r. wojska radzieckie kontratakują, przełamując linie węgierskie i rumuńskie na północny zachód i południowy zachód od Stalingradu i zatrzymując w mieście niemiecką Szóstą Armię. Hitler zabronił jej odwrotu lub próby wyrwania się z radzieckiego pierścienia, dlatego niedobitki Szóstej Armii poddały się 30 stycznia i 2 lutego 1943 r.
• 13 maja 1943 r. wojska Państw Osi w Tunezji poddają się aliantom, kończąc tym samym kampanię północnoafrykańską.
• 5 lipca 1943 r. Niemcy rozpoczynają zmasowaną ofensywę czołgową pod Kurskiem w Związku Radzieckim. Sowieci tłumią atak w ciągu tygodnia i inicjują własną akcję ofensywną.
• 10 lipca 1943 r. wojska amerykańskie i brytyjskie lądują na Sycylii. Do połowy sierpnia alianci przejmują kontrolę nad Sycylią.
• 25 lipca 1943 r. Wielka Rada Faszystowska obala Benita Mussoliniego, co umożliwia marszałkowi Włoch Pietrowi Badogliowi utworzenie nowego rządu.
• 8 września 1943 r. rząd Badoglia bezwarunkowo poddaje się aliantom. Niemcy natychmiast przejmują kontrolę nad Rzymem i północnymi Włochami, ustanawiając marionetkowy reżim faszystowski pod wodzą Mussoliniego, który 12 września zostaje uwolniony z więzienia przez niemieckich komandosów.
• 9 września 1943 r. wojska alianckie lądują na plażach Salerno koło Neapolu.
• 6 listopada 1943 r. wyzwolenie Kijowa przez wojska radzieckie.
• 22 stycznia 1944 r. udany desant wojsk alianckich w okolicach Anzio, na południe od Rzymu.
• 19 marca 1944 r. obawiając się, że Węgry zamierzają zdezerterować z partnerstwa z Państwami Osi, Niemcy zajmują Węgry i zmuszają regenta, admirała Miklosa Horthyego, do mianowania proniemieckiego ministra prezydentem.
• 4 czerwca 1944 r. wojska alianckie wyzwalają Rzym. W ciągu sześciu tygodni angielsko-amerykańskie bombowce po raz pierwszy trafiają w cele we wschodnich Niemczech.
• 6 czerwca 1944 r. wojska brytyjskie, amerykańskie i kanadyjskie z powodzeniem lądują na plażach Normandii we Francji, otwierając „drugi front” przeciwko Niemcom.

Zdjęcie

Amerykańscy żołnierze wychodzą na brzeg w Normandii w Dniu D (Zdjęcie)

Amerykańscy żołnierze wychodzą na brzeg w Normandii w Dniu D rozpoczynającym inwazję aliantów na Francję, która miała na celu otwarcie drugiego frontu w walce z niemieckimi siłami w Europie. Normandia, Francja, 6 czerwca 1944 r.

Źródło:

• National Archives and Records Administration, College Park, MD

• 22 czerwca 1944 r. Sowieci rozpoczynają masową ofensywę we wschodniej Białorusi, niszcząc niemiecką Grupę Armii Środek i prowadząc do 1 sierpnia działania na zachód od Wisły w kierunku Warszawy w centralnej Polsce.
• 25 lipca 1944 r. wojska alianckie opuszczają przyczółek normandzki i ruszają na wschód w kierunku Paryża.
• 1 sierpnia 1944 r. – 5 października 1944 r. Armia Krajowa (niekomunistyczny polski ruch oporu) wznieca powstanie przeciwko Niemcom w celu wyzwolenia Warszawy. Sowiecki natarcie zatrzymuje się w pobliżu, na wschodnim brzegu Wisły. 3 października, we wczesnych godzinach porannych, zostaje podpisane zawieszenie broni. 5 października ostatni powstańcy zostają albo wzięci do niewoli przez Niemców, albo wypędzeni z miasta wraz z pozostałą ludnością cywilną.
• 15 sierpnia 1944 r. wojska alianckie lądują w południowej Francji w okolicach Nicei i szybko posuwają się na północny wschód w kierunku Renu.
• 20–25 sierpnia 1944 r. wojska alianckie docierają do Paryża. Dnia 25 sierpnia siły Wolnej Francji wspierane przez wojska alianckie wkraczają do stolicy Francji. Do września alianci docierają do granicy niemieckiej. Do grudnia wyzwolona zostaje praktycznie cała Francja, większość Belgii i część południowej Holandii.
• 23 sierpnia 1944 r. pojawienie się wojsk radzieckich nad rzeką Prut skłania rumuńską opozycję do obalenia reżimu Antonescu. Nowy rząd zawiera zawieszenie broni i natychmiast zmienia stronę w wojnie. Rumuński zwrot zmusza Bułgarię do kapitulacji 8 września, a Niemców do opuszczenia Grecji, Albanii i południowej Jugosławii w październiku.
• 29 sierpnia 1944 r. – 28 października 1944 r. pod przewodnictwem Słowackiej Rady Narodowej, złożonej zarówno z komunistów, jak i niekomunistów, powstają podziemne oddziały słowackiego ruchu oporu przeciwko Niemcom i słowackiemu reżimowi faszystowskiemu. Pod koniec października Niemcy zdobywają Bańską Bystrzycę, siedzibę powstańców, i kładą kres zorganizowanemu ruchowi oporu.
• 4 września 1944 r. Finlandia podpisuje rozejm ze Związkiem Radzieckim i wypędza wojska niemieckie.
• 15 października 1944 r. węgierski faszystowski ruch strzałokrzyżowców przeprowadza zamach stanu przy wsparciu niemieckim, aby uniemożliwić rządowi węgierskiemu prowadzenie negocjacji w sprawie kapitulacji wobec Sowietów.
• 20 października 1944 r. wojska amerykańskie lądują na Filipinach.
• 16 grudnia 1944 r. Niemcy rozpoczynają ostatnią ofensywę na zachodzie, znaną jako bitwa o Ardeny lub bitwa o wybrzuszenie, próbując ponownie zdobyć Belgię i rozbić siły alianckie wzdłuż granicy niemieckiej. Do 1 stycznia 1945 r. Niemcy są w odwrocie.
• 12 stycznia 1945 r. Sowieci rozpoczynają nową ofensywę, wyzwalając w styczniu Warszawę i Kraków. Po dwumiesięcznym oblężeniu 13 lutego zdobywają Budapeszt, a na początku kwietnia wypierają Niemców i ich węgierskich kolaborantów z Węgier. 
• 7 marca 1945 r. oddziały amerykańskie przekraczają Ren pod Remagen.
• 4 kwietnia 1945 r. zdobycie Bratysławy zmusza Słowację do kapitulacji.
• 13 kwietnia 1945 r. wojska radzieckie zdobywają Wiedeń. 
• 16 kwietnia 1945 r. Sowieci rozpoczynają ostatnią ofensywę, okrążając Berlin.
• Kwiecień 1945 r. oddziały partyzanckie dowodzone przez Josipa Tito, przywódcę jugosłowiańskich komunistów, zdobywają Zagrzeb i obalają reżim organizacji Ustasza. Najważniejsi przywódcy ruchu Ustasza uciekają do Włoch i Austrii.
• 30 kwietnia 1945 r. Hitler popełnia samobójstwo.
• 7–8 maja 1945 r. Niemcy podpisują bezwarunkową kapitulację w kwaterze głównej amerykańskiego generała Dwighta D. Eisenhowera, dowódcy sił alianckich w północno-zachodniej Europie, w Reims 7 maja. Kapitulacja wchodzi w życie 8 maja o godz. 23:01 czasu środkowoeuropejskiego (CET).
• 8 maja 1945 r. Niemcy podpisują w Berlinie drugi, bardzo podobny dokument kapitulacji. Również on wchodzi w życie 8 maja o godzinie 23:01 czasu środkowoeuropejskiego. W Moskwie było to już po północy 9 maja. 
• Maj 1945 r. wojska alianckie zdobywają Okinawę, ostatni przystanek wyspiarski przed głównymi wyspami Japonii.
• 6 sierpnia 1945 r. Stany Zjednoczone zrzucają bombę atomową na Hiroszimę.
• 8 sierpnia 1945 r. Związek Radziecki wypowiada wojnę Japonii i dokonuje inwazji na Mandżurię.
• 9 sierpnia 1945 r. Stany Zjednoczone zrzucają bombę atomową na Nagasaki.
• 2 września 1945 r. Japonia, która 14 sierpnia 1945 r. zasadniczo zgodziła się na bezwarunkową kapitulację, formalnie poddaje się, kończąc tym samym II wojnę światową.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące II wojny światowej

Jak długo trwała II wojna światowa?

II wojna światowa trwała sześć lat, od 1939 do 1945 roku.

Kiedy rozpoczęła się II wojna światowa?

II wojna światowa rozpoczęła się 1 września 1939 r. wraz z niemiecką inwazją na Polskę.

Kiedy zakończyła się II wojna światowa w Europie?

Niemieckie siły zbrojne poddały się bezwarunkowo aliantom 7 maja 1945 r. Kapitulacja weszła w życie następnego dnia, 8 maja. 

II wojna światowa oficjalnie zakończyła się w większej części Europy 8 maja (V-E Day). Ze względu na różnicę czasu wojska radzieckie ogłosiły swój „Dzień Zwycięstwa” 9 maja 1945 r.

Kiedy zakończyła się II wojna światowa na obszarze Pacyfiku?

II wojna światowa na Pacyfiku zakończyła się 2 września 1945 r. oficjalnym podpisaniem przez Japonię dokumentów kapitulacyjnych.