“Nihaî Çözüm”
Nazilerin “Yahudi Sorununa Nihaî Çözüm” (“Endlösung der Judenfrage”) planı, Avrupa’daki Yahudilerin kasıtlı ve planlı bir şekilde katledilmesini ifade eder. Bu plan, 1941 ile 1945 yılları arasında uygulanmıştır. Genellikle “Nihaî Çözüm” (“Endlösung”) olarak adlandırılmış ve adlandırılmaktadır. “Nihaî Çözüm,” Naziler tarafından Avrupa’daki Yahudilere uygulanan zulmün doruk noktasıdır. Bu bakımdan Holokost’un da (1933–1945) önemli bir parçasıdır.
Almanlar, “Nihaî Çözüm”ü uygulamaya geçirebilmek için Avrupa’daki Yahudilerin katledilmesini koordine edip gerçekleştirmiştir. Açlık, hastalıklar, rastgele terör olayları, silahlı toplu katliamlar ve gazla öldürme gibi politikaları uygulayarak Yahudileri katletmişlerdir.
Naziler, Yahudileri öldürmeyi ilk andan itibaren planlamış mıdır?
Hayır. Nazilerin 1933 yılında Almanya’da iktidara geldiklerinde Avrupa’daki Yahudileri katletmek gibi bir planları yoktu. Ancak Naziler, Yahudi karşıtıydı. Almanya’daki Yahudileri bir sorun olarak görüyorlardı. Nazilerin aklındaki en büyük sorulardan biri şuydu: Almanya’daki Yahudi nüfusundan nasıl kurtulabiliriz? Bu soru, Naziler tarafından “Yahudi Sorunu” olarak adlandırılmıştır.
“Yahudi Sorunu”nu çözmek için Nazilerin aklına gelen ilk çözüm, toplu katliam değildi. Aslında, Naziler çok sayıda Yahudi karşıtı politika ve planı denemiştir. Örneğin 1930’larda Yahudileri göçe zorlamaya çalışmışlardır.
Ancak II. Dünya Savaşı (1939–1945), Nazilerin “Yahudi Sorunu” ile ilgili fikirlerini değiştirmiştir. Sonuç olarak zorunlu göçün uygun bir çözüm olmadığına karar kılmışlardır.
Nazi politikaları, II. Dünya Savaşı’yla birlikte nasıl değişti?
- Dünya Savaşı’nın ilk yıllarında Nazi Almanyası, Avrupa’nın büyük bir bölümünü ele geçirmiştir. Nazilerin kontrol ettiği toprakların ve ittifakların genişlemesiyle birlikte 1939 ve 1941 yılları arasında milyonlarca Avrupalı Yahudi, Almanya’nın kontrolü altına girmiştir.
Bu süre boyunca Naziler için “Yahudi Sorunu,” yepyeni bir boyut almıştır. Yahudi karşıtı Nazi politikaları, giderek daha sert hâle gelmiştir. Bu politikalardan binlerce Yahudi topluluğu etkilenmiştir. Ancak Naziler, hemen toplu katliam (“Nihaî Çözüm”) yapmaya karar vermemiştir.
Naziler, savaşın başlangıcında Yahudi topluluklarının yerini değiştirmeyi düşünmüştür. Yahudileri Alman işgali altındaki Polonya’ya, Sibirya’ya ve hatta Afrika kıyılarında bir ada olan Madagaskar’a gönderme planları göz önüne alınmıştır. Sonuç olarak bu planları uygulamanın çok zor olduğu görülmüştür. Bu nedenle Naziler, “Yahudi Sorunu”na başka bir çözüm arayışına girmiştir.
Almanlar, 1939–1940 yıllarında Alman işgali altındaki Polonya’da gettolar oluşturmaya başlamıştır. Bu gettolar, Yahudilerin Yahudi olmayan yerli nüfustan izole edilmesi için oluşturulmuştur. Gettolar, Alman işgalcilerin Yahudileri aşırı kalabalık ve sağlıklı olmayan koşullar altında yaşamaya zorladıkları kentten uzak alanlardır. Bu alanlar, genellikle bir duvar ya da başka bariyerlerle çevrelenmiştir. Çok sayıda getto sakini, hastalıklar, açlık ya da acımasız eziyetler sonucunda hayatını kaybetmiştir.
Naziler, Yahudilere karşı sistematik olarak toplu katliam yapmaya ne zaman ve nasıl başladı?
Naziler, Yahudileri sistematik bir şekilde toplu olarak katletmeye 1941 yılında başlamıştır. Bu sistematik katliamlar, Almanya o yılın Haziran ayında Sovyetler Birliği’ne saldırdıktan sonra başlamıştır.
Özel SS ve polis birimleri, Sovyetler kontrolündeki alanlardan geçerek doğuya ilerleyen Alman ordusunu takip etmiştir. Bu birimlerin görevi, güvenliği sağlamak ve Nazi Almanyasının düşmanları olan Komünistleri ve Yahudileri ortadan kaldırmaktı. Aslında bu birimler, silahlı toplu katliamlar gerçekleştirmiştir. Kısa süre içinde erkek, kadın ve çocuk ayırt etmeksizin Yahudi topluluklarını tamamen katletmeye başlamışlardır. Bu birimler, silahlı toplu katliamların yanı sıra bazen Yahudileri ve diğerlerini mobilize gaz kamyonlarını kullanarak katletmiştir.
Sistematik silahlı toplu katliamlar ve gazla öldürmeler, Nazilerin Yahudi karşıtı politikalarının radikalleştiğini ortaya koymaktadır. Bu olaylar, “Nihaî Çözüm”ün başlangıcıdır.
Ölüm merkezleri, “Nihaî Çözüm”de nasıl bir rol oynadı?
Naziler, “Yahudi Sorununa Nihaî Çözüm” planlarının önemli bir parçası olarak toplu katliamlar gerçekleştirmek üzere ölüm merkezleri oluşturmuştur. Naziler, bu ölüm merkezlerinde gaz odalarını ya da mobilize gaz kamyonlarını kullanarak Yahudileri ve diğerlerini katletmiştir.
Beş ölüm merkezi vardı: Chełmno, Bełżec, Sobibór, Treblinka ve Auschwitz-Birkenau.
Almanlar, Yahudileri Avrupa’nın dört bir yanından bu ölüm merkezlerine sürgün etmiştir. Sürgünlerin büyük bir bölümü, Alman işgali altındaki Polonya’da ve başka yerlerde Almanya tarafından oluşturulan gettolardan yapılmıştır.
“Nihaî Çözüm” ile Holokost aynı anlama mı gelir?
Hayır. “Nihaî Çözüm” ile Holokost aynı anlama gelmez.
Holokost, 1933 ile 1945 yılları arasında Avrupa’daki Yahudilere karşı devlet desteğiyle sistematik olarak gerçekleştirilen zulüm ve katliamları ifade eder. Holokost, Nazi Almanyası ve müttefikleri tarafından koordine edilip uygulanmıştır.
“Yahudi Sorununa Nihaî Çözüm” ise Holokost’un son aşamasıdır ve 1941’den 1945’e kadar gerçekleştirilmiştir. Avrupa’daki Yahudilere karşı kasıtlı ve planlı bir şekilde gerçekleştirilen toplu katliamdır. “Nihaî Çözüm” başlamadan önce de çok sayıda Yahudi öldürülmüştür. Ancak Holokost sırasında hayatını kaybeden Yahudilerin büyük bölümü “Nihaî Çözüm” planının bir parçası olarak katledilmiştir.
Holokost’ta kaç Yahudi öldürüldü?
Naziler, işbirlikçileri ile müttefikleriyle birlikte, toplam altı milyon Yahudiyi katletmiştir. Bu, Avrupa’da savaş öncesinde yaşayan Yahudi nüfusunun üçte ikisidir.
Önemli Tarihler
Şubat 1940
Łódź Gettosunun oluşturulması
Şubat 1940’ta “Nihaî Çözüm”ün başlamasından önce Alman yetkililer, Alman işgali altındaki Polonya’daki Łódź kentinde bir getto oluşturmuştur. O sırada Łódź, Avrupa’daki en büyük ikinci Yahudi nüfusuna sahipti. 1940 yılında Almanlar, 160.000’in üzerinde Polonyalı Yahudi’yi Łódź gettosuna taşınmaya zorlamıştır. Gettonun etrafı, dikenli tellerle ve ahşap çitlerle çevrilmiştir. Zorla çalıştırma, aşırı kalabalık ve açlık, Łódź gettosunda önemli oranda görülmekteydi.
Łódź gettosunun oluşturulması, Almanya’nın Yahudileri Yahudi olmayan nüfustan izole etme çabalarının bir örneğidir.
Ekim–Kasım 1941
Yahudilerin Batı ve Orta Almanya’dan Łódź Gettosuna Sürgünü
Ekim ve Kasım 1941’de Alman yetkililer, yaklaşık 20.000 Yahudiyi Batı ve Orta Avrupa’dan Łódź gettosuna sürgün etmiştir. Sürgün edilenler arasında Berlin, Viyana ve Prag gibi kentlerde yaşayan Yahudiler de bulunuyordu. Bu Yahudilerin çoğu yaşlı ve hastaydı. Sürgün edilen Yahudiler arasından 3.000 kişi ilk yedi ay içinde hayatını kaybetmiştir. Sürgün edilen bu Yahudilerin gelişiyle birlikte Łódź gettosundaki yoğunluk artarak hayat daha da zorlaştırmıştır.
Bu sürgünler, Nazilerin 1941 sonbaharında şiddetlenen Yahudi karşıtı politikalarının bir parçasıdır. Bu dönemde Nazi liderleri, Alman kentlerini “Yahudilerden arındırılmış” (“judenrein”) hâle getirmeye karar vermiştir. Łódź gettosuna yapılan sürgünler, bu sürecin ilk adımıdır.
16 Ocak 1942
Yahudilerin Łódź Gettosundan Chełmno Ölüm Merkezine Gönderilmeye Başlanması
16 Ocak 1942’de Alman yetkililer, “Nihaî Çözüm”ün bir parçası olarak Yahudileri Łódź gettosundan Chełmno ölüm merkezine göndermeye başlamıştır. Almanlar, Chełmno’daki ölüm merkezini özellikle Łódź gettosundan ve çevresinden getirilecek Yahudilerin katledilmesi amacıyla inşa etmiştir. Ölüm merkezi, Łódź kentinden yaklaşık 48 km (30 mil) uzaklıktaydı. Ölüm merkezindeki gazla katliamlar, Aralık 1941’de başlamıştır. Chełmno’ya sürgün edilen Yahudiler, mobilize gaz kamyonlarında öldürülmüştür.
1944 yazı itibarıyla Alman yetkililer Łódź gettosundan getirilen yaklaşık 77.000 Yahudiyi Chełmno’da katletmiştir. Chełmno’da toplam olarak en az 167.000 Yahudi katledilmiştir. Katledilen Yahudilerin büyük bölümü, başta Łódź olmak üzere yakın çevreden getirilen Yahudilerdir.