Ναζιστική προπαγάνδα

Το 1924 ο Αδόλφος Χίτλερ έγραψε σχετικά με την προπαγάνδα:

το καθήκον δεν είναι να γίνει μια αντικειμενική μελέτη της αλήθειας, αν αυτή ευνοεί τον εχθρό, και μετά να παρουσιαστεί στις μάζες με ακαδημαϊκή αμεροληψία, το καθήκον είναι να υπηρετεί το δίκιο μας, πάντα και χωρίς υποχώρηση. 

Μετάδοση του ναζιστικού μηνύματος

Φωτογραφία

Ναζιστική αντιεβραϊκή προπαγάνδα (Φωτογραφία)

Η ναζιστική προπαγάνδα συχνά παρουσίαζε τους Εβραίους ως εμπλεκόμενους σε συνωμοσία για να προκληθεί πόλεμος. Εδώ, φαίνεται ένας στερεοτυπικός Εβραίος να συνωμοτεί στο παρασκήνιο για να ελέγξει τις Συμμαχικές Δυνάμεις, που εκπροσωπούνται από τις βρετανικές, αμερικανικές και σοβιετικές σημαίες. Η λεζάντα γράφει: «Πίσω από τις εχθρικές δυνάμεις: ο Εβραίος.» Περίπου το 1942.

Πηγές:

• US Holocaust Memorial Museum, courtesy of Helmut Eschwege

Μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Ναζί το 1933, ο Χίτλερ ίδρυσε το Υπουργείο Λαϊκής Διαφώτισης και Προπαγάνδας του Ράιχ, με επικεφαλής τον Γιόζεφ Γκέμπελς. Στόχος του υπουργείου ήταν να διασφαλίσει την επιτυχή διάδοση του ναζιστικού μηνύματος μέσω της τέχνης, της μουσικής, του θεάτρου, του κινηματογράφου, των βιβλίων, του ραδιοφώνου, του τύπου και των διδακτικών βιβλίων.

Υπήρχαν πολλοί αποδέκτες της ναζιστικής προπαγάνδας. Υπενθύμιζε στους Γερμανούς τον αγώνα ενάντια στους ξένους εχθρούς και την εβραϊκή υπονόμευση. Σε περιόδους που προηγήθηκαν νομοθετικών ή εκτελεστικών μέτρων κατά των Εβραίων, οι προπαγανδιστικές εκστρατείες δημιούργησαν μια ατμόσφαιρα ανοχής στη βία κατά των Εβραίων, ιδιαίτερα το 1935 (πριν από τους Φυλετικούς Νόμους της Νυρεμβέργης τον Σεπτέμβριο) και το 1938 (πριν από το μπαράζ αντισημιτικής οικονομικής νομοθεσίας που ακολούθησε την Νύχτα των Κρυστάλλων [Kristallnacht]). Η προπαγάνδα ενθάρρυνε επίσης την παθητικότητα και την αποδοχή των επικείμενων μέτρων κατά των Εβραίων, καθώς αυτά παρουσίαζαν τη ναζιστική κυβέρνηση να επεμβαίνει και να «αποκαθιστά την τάξη».

Η ναζιστική προπαγάνδα επικεντρώθηκε σε πραγματικές και θεωρούμενες διακρίσεις εις βάρος των εθνοτικών Γερμανών στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Τσεχοσλοβακία και η Πολωνία, που είχαν αποκομίσει εδαφικά οφέλη εις βάρος της Γερμανίας μετά τον Α᾽Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτή η προπαγάνδα επιδίωκε να δημιουργήσει ένα κλίμα πολιτικής αφοσίωσης και να εμφυσήσει τη λεγόμενη φυλετική συνείδηση στους εθνοτικούς γερμανικούς πληθυσμούς. Επιδίωξε επίσης να παραπλανήσει ξένες κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένων των Μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, ότι η ναζιστική Γερμανία προέβαλλε κατανοητά και δίκαια αιτήματα για παραχωρήσεις και προσαρτήσεις.

Μετά την εισβολή της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση, η ναζιστική προπαγάνδα τόνιζε τόσο στους πολίτες εντός συνόρων, όσο και στους στρατιώτες, τους αστυνομικούς και τους μη Γερμανούς βοηθητικούς που υπηρετούσαν στις κατεχόμενες περιοχές θέματα που συνέδεαν τον σοβιετικό κομμουνισμό με τους Εβραίους της Ευρώπης, παρουσιάζοντας τη Γερμανία ως υπερασπιστή του «Δυτικού» πολιτισμού έναντι της «ιουδαιομπολσεβίκικης απειλής» και περιγράφοντας ένα αποκαλυπτικό σενάριο για το τι θα συνέβαινε αν οι Σοβιετικοί κέρδιζαν τον πόλεμο. Αυτό συνέβη ιδιαίτερα μετά την καταστροφική ήττα των Γερμανών στο Στάλινγκραντ τον Φεβρουάριο του 1943. Αυτά τα θέματα μπορεί να ήταν καθοριστικά στην παρακίνηση των Ναζί και μη Ναζί Γερμανών, καθώς και των τοπικών συνεργατών, να πολεμήσουν μέχρι το τέλος.

Ο ρόλος του κινηματογράφου

Οι ταινίες, ιδιαίτερα, διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη διάδοση του ρατσιστικού αντισημιτισμού, της ανωτερότητας της στρατιωτικής ισχύος της Γερμανίας και της εγγενούς κακίας των εχθρών, όπως ορίζονταν από τη ναζιστική ιδεολογία. Τα ναζιστικά κινηματογραφικά έργα παρουσίαζαν τους Εβραίους ως «υπανθρώπους» που είχαν διεισδύσει στην άρια κοινωνία. Για παράδειγμα, η ταινία Ο Αιώνιος Εβραίος (1940), σε σκηνοθεσία του Φριτς Χίπλερ, παρουσίαζε τους Εβραίους ως περιπλανώμενα πολιτιστικά παράσιτα, που καταναλώνονταν από το σεξ και το χρήμα. Ορισμένα φιλμ, όπως η ταινία Ο Θρίαμβος της Θέλησης (1935) της Λένι Ρίφενσταλ, εξυμνούσαν τον Χίτλερ και το εθνοσοσιαλιστικό κίνημα. Δύο άλλα έργα της Ρίφενσταλ, το Φεστιβάλ των Εθνών και το Φεστιβάλ Ομορφιάς (1938), απεικόνιζαν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο και προωθούσαν την εθνική υπερηφάνεια για τις επιτυχίες του ναζιστικού καθεστώτος στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Ο ρόλος των εφημερίδων

Οι εφημερίδες στη Γερμανία, πάνω απ' όλα η Der Stürmer (Ο Επιτιθέμενος), δημοσίευαν γελοιογραφίες που χρησιμοποιούσαν αντισημιτικές καρικατούρες για την απεικόνιση των Εβραίων. Αφότου οι Γερμανοί ξεκίνησαν τον Β᾽Παγκόσμιο Πόλεμο με την εισβολή στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του 1939, το ναζιστικό καθεστώς χρησιμοποίησε προπαγάνδα για να δημιουργήσει στους Γερμανούς πολίτες και στρατιώτες την εντύπωση ότι οι Εβραίοι ήταν όχι μόνο υπάνθρωποι, αλλά και επικίνδυνοι εχθροί του γερμανικού Ράιχ. Το καθεστώς στόχευε στην απόσπαση υποστήριξης ή τουλάχιστον της συναίνεσης για πολιτικές που επιδίωκαν τη μόνιμη απομάκρυνση των Εβραίων από τις περιοχές που εγκαθίσταντο Γερμανοί.

Φωτογραφία

Έκθεση σε εξωτερικό χώρο της αντισημιτικής εφημερίδας Der Stürmer (Φωτογραφία)

Ένα ζευγάρι Γερμανών διαβάζει αναρτημένα σε εξωτερικό χώρο φύλλα της αντισημιτικής εφημερίδας Der Stürmer (Ο Επιτιθέμενος). Γερμανία, 1935.

Πηγές:

• Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie

Η συγκάλυψη θηριωδιών και μαζικών δολοφονιών

Κατά τη διάρκεια της εφαρμογής της «Τελικής Λύσης», της μαζικής δολοφονίας των Ευρωπαίων Εβραίων, οι αξιωματούχοι των Ες Ες στα κέντρα εξόντωσης υποχρέωναν τα θύματα του Ολοκαυτώματος να συντηρούν την απαραίτητη παραπλάνηση για την όσο το δυνατόν πιο ομαλή απέλαση των Εβραίων από τη Γερμανία και την κατεχόμενη Ευρώπη. Οι υπεύθυνοι των στρατοπέδων συγκέντρωσης και των κέντρων εξόντωσης εξανάγκαζαν τους κρατούμενους, πολλοί από τους οποίους θα πέθαιναν σύντομα στους θαλάμους αερίων, να στέλνουν καρτ-ποστάλ, δηλώνοντας ότι τους φέρονται καλά και ότι ζουν υπό καλές συνθήκες. Εδώ, οι αρχές των στρατοπέδων χρησιμοποιούσαν προπαγάνδα για να συγκαλύψουν τις θηριωδίες και τις μαζικές δολοφονίες.

Τον Ιούνιο του 1944 η γερμανική Αστυνομία Ασφάλειας επέτρεψε σε μια ομάδα του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού να επιθεωρήσει το στρατόπεδο-γκέτο Θερέσιενσταντ, που βρισκόταν στο Προτεκτοράτο της Βοημίας και Μοραβίας (σημερινή Δημοκρατία της Τσεχίας). Τα Ες Ες και η Αστυνομία ίδρυσαν το Θερέσιενσταντ τον Νοέμβριο του 1941, χρησιμοποιώντας το ως εργαλείο προπαγάνδας για εσωτερική κατανάλωση στο γερμανικό Ράιχ. Το στρατόπεδο-γκέτο χρησιμοποιήθηκε ως εξήγηση για τους Γερμανούς που προβληματίζονταν με την απέλαση ηλικιωμένων, ανάπηρων βετεράνων πολέμου ή γνωστών σε τοπικό επίπεδο καλλιτεχνών και μουσικών, γερμανών και αυστριακών Εβραίων «στην Ανατολή» για «εργασία». Κατά την προετοιμασία για την επίσκεψη του 1944, το γκέτο υποβλήθηκε σε πρόγραμμα «εξωραϊσμού». Μετά την επιθεώρηση, οι αξιωματούχοι των Ες Ες στο Προτεκτοράτο δημιούργησαν μια ταινία χρησιμοποιώντας τους κατοίκους του γκέτο ως επίδειξη της καλοπροαίρετης μεταχείρισης που υποτίθεται ότι απολάμβαναν οι Εβραίοι «κάτοικοι» του Θερέσιενσταντ. Όταν ολοκληρώθηκε η ταινία, οι αξιωματούχοι των Ες Ες απέλασαν τους περισσότερους από τους «ηθοποιούς» στο κέντρο εξόντωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου.

Κινητοποίηση του πληθυσμού

Το ναζιστικό καθεστώς χρησιμοποίησε αποτελεσματικά την προπαγάνδα για να κινητοποιήσει τον γερμανικό πληθυσμό, ώστε να υποστηρίξει τους κατακτητικούς πολέμους μέχρι το τέλος του. Η ναζιστική προπαγάνδα ήταν επίσης απαραίτητη για την παρακίνηση εκείνων που εφάρμοσαν τη μαζική δολοφονία των ευρωπαίων Εβραίων και άλλων θυμάτων του ναζιστικού καθεστώτος. Αυτό χρησίμευσε επίσης για τη διασφάλιση της ανοχής εκατομμυρίων άλλων ανθρώπων —ως παρευρισκομένων— στην επιδίωξη ρατσιστικών διώξεων και μαζικών δολοφονιών.