شورش در مرکز کشتار

قیام گتوی ورشو، الهام بخش شورش در گتوهای دیگر و مراکز کشتار شد. اگرچه بسیاری از شرکت کنندگان در عملیات مقاومت آگاه بودند که در برابر نیروهای بسیار برتر آلمان محکوم به شکست هستند، اما ترجیح دادند جان خود را در راه مبارزه از دست بدهند.

پس از اینکه آخرین یهودیان تبعید شده به تربلینکا در ماه مه 1943 با گاز کشته شدند، حدود 1000 زندانی یهودی در این اردوگاه باقی ماندند. زندانیان از آنجا که می دانستند بزودی کشته خواهند شد، تصمیم به شورش گرفتند. در 2 اوت، آنان که مسلح به بیل و کلنگ و تعداد اندکی سلاح ربوده شده از انبار اسلحه بودند، قسمتی از این اردوگاه را به آتش کشیدند و از حصار سیم خاردار آن عبور کردند. تقریباً 300 زندانی موفق به فرار شدند و حدود یک سوم از آنها توانستند از دست آلمانی ها که به دنبال دستگیری مجدد آنان بودند، جان سالم به در ببرند.

دو نفر از زندانیان سوبیبور، الکساندر پیچرسکی و لئون فلتهندلر شورشی مشابه را در سال 1943 طراحی کردند. زندانیان در 14 اکتبر یازده نگهبان اردوگاه را کشتند و آنجا را به آتش کشیدند. حدود 300 زندانی گریختند، اما بسیاری از آنها طی تعقیب گسترده ای که پس از آن صورت پذیرفت، کشته شدند. در پایان جنگ، پنجاه نفر زنده ماندند.

در آشویتس- برکناو، واحدهای زندانیان به بیگاری گماشته شده- یا جوخه ویژه ای که وظیفه اش سوزاندن اجساد کشته شدگان بود- اطلاع یافتند که نقشه قتل آنها را کشیده اند. در 7 اکتبر 1944، گروهی از آنها شورش کردند، و پس از کشتن سه نگهبان، کوره جسدسوزی را منفجر کردند. چند صد زندانی فرار کردند، اما کمی بعد اکثر آنها مجدداً دستگیر و کشته شدند. چهار زن جوان به اتهام تهیه دینامیت در برابر چشمان بقیه زندانیان به دار آویخته شدند. یکی از آنها، رزا روبوتای 23 ساله بود که هنگام باز شدن دریچه زیر پای خود فریاد کشید: "قوی باشید، شجاع باشید."

تاریخهای مهم

2 اوت 1943
شورش تربلینکا
در اوایل سال 1943، تبعیدها به مرکز کشتار تربلینکا پایان پذیرفت. در ماه مارس، آلمانی ها "عملیات 1005" را در تربلینکا آغاز کردند. عملیات 1005، اسم رمز نقشه آلمانی ها برای از میان بردن تمام مدارک مربوط به کشتار جمعی بود. آنها زندانیان را وادار به نبش گورهای جمعی و سوزاندن اجساد در آن کردند. همچنان که این عملیات به پایان خود نزدیک می شد، زندانیان بیم داشتند که کشته شوند و بساط اردوگاه نیز برچیده شود. از همین رو، رهبران نهضت مقاومت در این اردوگاه تصمیم به شورش گرفتند. در 2 اوت 1943، زندانیان مخفیانه از انبار مهمات اردوگاه سلاح ربودند، اما پیش از به دست گرفتن کنترل اردوگاه، نقشه آنها برملا شد. صدها زندانی در تلاش برای فرار، به سوی دروازه اصلی اردوگاه هجوم بردند. بسیاری از آنها هدف رگبار مسلسل ها قرار گرفته و کشته شدند. بیش از 300 نفر فرار کردند؛ اما اکثر آنها توسط پلیس و سربازان آلمانی مجدداً دستگیر و کشته شدند. قسمت عمده ای از این اردوگاه طی این شورش توسط زندانیان به آتش کشیده شد. زندانیان بازمانده مجبور شدند تمام آثار و نشانه های باقیمانده این اردوگاه را از بین ببرند. سپس خود آنها نیز تیرباران شدند. سرانجام بساط تربلینکا در پاییز سال 1943 برچیده شد. در این اردوگاه بین 870000 تا 925000 نفر کشته شدند.

14 اکتبر 1943
شورش سوبیبور
عملیات 1005 در مرکز کشتار سوبیبور، در پاییز سال 1942-یعنی در اوج عملیات کشتار در این اردوگاه- به اجرا گذاشته شد. در اوایل سال 1943، با کاهش میزان تبعیدها به سوبیبور، زندانیان شک بردند که به زودی کشته خواهند شد و این اردوگاه جمع خواهد شد. زندانیان در اوایل سال 1943 یک شبکه مقاومت تشکیل دادند، و یک شورش و فرار جمعی از این اردوگاه را برنامه ریزی کردند . در 14 اکتبر 1943، زندانیان دست به شورش زده و به صورت مخفیانه نگهبانان آلمانی و اوکراینی را به قتل رساندند. نگهبانان به سوی آنها آتش گشودند و با جلوگیری از رسیدن زندانیان به خروجی اصلی، آنها را وادار به فرار از طریق میدان مین کردند. تقریباً 300 نفر از آنها فرار کردند؛ حدود 100 نفر مجدداً دستگیر و بعد تیرباران شدند. پس از این شورش، سوبیبور بسته و بساط آن برچیده شد. در مجموع، تقریباً 167000 نفر در سوبیبور کشته شدند.

7 اکتبر 1944
شورش واحد زندانیان به کار گماشته در آشویتس
طی تابستان 1944، با ورود بیش از 440000 یهودی مجار، عملیات کشتار با استفاده از گاز در آشویتس افزایش یافت. بر تعداد واحدهای ویژه زندانیان که در محوطه کشتار کار می کردند (و به "Sonderkommando" معروف بودند) افزوده شد تا از پس تعداد زیادی که قرار بود با گاز کشته شوند برآیند. اما تا پاییز 1944 تعداد این واحدها مجدداً کاهش یافت. اعضای این واحدهای زندانیان که بیم داشتند کشته شوند، نقشه یک شورش و فرار را کشیدند. زنان زندانی از این شورش حمایت کردند؛ آنان از کارخانه های اطراف به صورت قاچاقی باروت خارج می کردند و آن را به دست اعضای این واحدها می رساندند. در 7 اکتبر 1944، واحدهای زندانیان دست به شورش زدند و کوره جسدسوزی شماره 4 را منفجر کرده و چند نگهبان اس اس را به قتل رساندند. این شورش به سرعت توسط نگهبانان اردوگاه سرکوب شد. تمام اعضای واحدهای زندانیان کشته شدند. چهار نفر از زنانی که از کارخانه ها به صورت قاچاقی باروت خارج کرده بودند، در 6 ژانویه 1945- چند هفته پیش از آزادسازی اردوگاه- به دار آویخته شدند.

17 ژانویه 1945
خلمنو
اردوگاه خلمنو ابتدا در مارس 1943 بسته شد، اما در ژوئن 1944 به منظور تسهیل در انحلال گتوی لودز مجدداً افتتاح شد. عملیات کشتار تا اواسط ژوئیه 1944 ادامه یافت. از سپتامبر 1944، گروهی از زندانیان یهودی را مجبور کردند تا به عنوان بخشی از عملیات 1005- نقشه آلمانی ها برای از بین بردن تمام مدارک و شواهد مربوط به قتل عام ها- به نبش گورهای دسته جمعی در خلمنو پرداخته و اجساد آن را بسوزانند. در شب نزدیک شدن ارتش شوروی به مرکز کشتار خلمنو، آلمانی ها تصمیم به ترک اردوگاه گرفتند. آلمانی ها پیش از ترک اردوگاه، شروع به کشتن زندانیان یهودی باقیمانده در آن محل کردند. برخی از زندانیان مقاومت کرده و گریختند. سه زندانی جان سالم به در بردند. حداقل 152000 نفر در خلمنو کشته شدند.