پیاده روی های مرگ
در اواخر جنگ، هنگامی که نیروی نظامی آلمان در حال سقوط بود، ارتش متفقین اردوگاه های کار اجباری نازی ها را احاطه کردند. روس ها از سمت شرق و انگلیسی ها، فرانسوی ها و آمریکایی ها از سمت غرب نزدیک شدند. آلمانی ها سراسیمه زندانیان را از اردوگاه های نزدیک به جبهه تخلیه کرده و آنها را برای بیگاری به اردوگاه های داخل خاک آلمان منتقل کردند. زندانیان را ابتدا به وسیله قطار و سپس پیاده به آنجا بردند؛ این پیاده روی ها به "پیاده روی های مرگ" معروف شد.
زندانیان مجبور بودند در سرمای کشنده و با اندکی یا بدون غذا، آب و استراحت، مسافت های طولانی را پیاده طی کنند. کسانی را که نمی توانستند پا به پای بقیه راه بروند تیرباران می کردند. بزرگترین پیاده روی های مرگ در زمستان سال 1945-1944، هنگام آغاز آزادسازی لهستان توسط ارتش شوروی صورت پذیرفت. نه روز پیش از ورود روس ها به آشویتس، آلمانی ها ده ها هزار زندانی را پیاده از این اردوگاه به وودزیسلاف، شهری در سی و پنج مایلی آنجا بردند و از آن مکان نیز آنها را با قطارهای باری به اردوگاه های دیگر اعزام کردند. تقریباً از هر چهار زندانی، یک نفر در راه جان سپرد.
نازی ها اغلب گروه های زیادی از زندانیان را طی پیاده روی ها، قبل یا بعد از آن می کشتند. در طول یک پیاده روی، 7000 زندانی یهودی - که 6000 نفر از آنها زن بودند- را از اردوگاه های منطقه دانزیگ که از سمت شمال به دریای بالتیک منتهی می شد خارج کردند. طی این پیاده روی ده روزه، 700 نفر کشته شدند. کسانی که پس از رسیدن به سواحل این دریا هنوز زنده بودند، به درون آب رانده و تیرباران شدند.
تاریخهای مهم
18 ژانویه 1945
پیاده روی های مرگ از اردوگاه آشویتس شروع شد
نیروهای اس اس شروع به تخلیه آشویتس و اردوگاه های وابسته کردند. حدود 60000 زندانی وادار به شرکت در پیاده روی های مرگ از مجموعه اردوگاه آشویتس شدند. هزاران نفر در روزهای پیش از پیاده روی مرگ کشته شدند. ده ها هزار زندانی- که بیشتر آنها یهودی بودند- مجبور شدند پای پیاده به سمت شهر وودزیسلاف در بخش غربی سیلسیای علیا حرکت کنند. نگهبانان اس اس کسانی را که عقب می ماندند یا قادر به ادامه راه رفتن نبودند به ضرب گلوله می کشتند. در طول پیاده روی های مرگ از آشویتس، بیش از 15000 نفر کشته شدند. در وودزیسلاف، زندانیان را سوار بر قطارهای باری بدون وسیله گرمازا کرده و به اردوگاه های کار اجباری در آلمان، بویژه فلوسنبرگ، زاکسنهاوزن، گروس- روزن، بوخنوالت، داخائو و ماوتهاوزن تبعید کردند. در 27 ژانویه 1945، ارتش شوروی وارد آشویتس شد و اندک زندانیان باقیمانده را آزاد کرد.
25 ژانویه 1945
تخلیه و پیاده روی مرگ از اردوگاه کار اجباری اشتوتهاف
تخلیه حدود 50000 زندانی- که اکثریت قاطع آنها یهودی بودند- از مجموعه اردوگاه اشتوتهاف در شمال لهستان آغاز شد. تقریباً 5000 زندانی را از اردوگاه های فرعی اشتوتهاف پای پیاده به سمت ساحل دریای بالتیک بردند، سپس آنها را به زور به دریا انداختند و به رگبار مسلسل بستند. دیگر زندانیان را طی یک پیاده روی مرگ به سمت لاوئنبورگ در شرق آلمان بردند که در آنجا با پیشروی نیروهای شوروی متوقف شدند. سپس، نیروهای آلمانی زندانیان را وادار به بازگشت به اشتوتهاف کردند. در اثر شرایط سخت زمستان و رفتار وحشیانه نگهبانان اس اس، هزاران نفر در طول این پیاده روی مرگ جان سپردند. در اواخر آوریل 1945، به دلیل اینکه اشتوتهاف به محاصره کامل نیروهای شوروی درآمده بود، زندانیان باقیمانده را از طریق دریا از اشتوتهاف خارج کردند. باز هم صدها زندانی را به زور به دریا انداختند و تیرباران کردند. بیش از 25000 زندانی، از هر دو نفر یک نفر، در طول تخلیه اشتوتهاف جان سپردند. نیروهای شوروی در 9 مه 1945 وارد اشتوتهاف شدند.
7 آوریل 1945
پیاده روی مرگ از اردوگاه کار اجباری بوخنوالت
با نزدیک شدن نیروهای آمریکایی، نازی ها شروع به تخلیه دسته جمعی زندانیان از اردوگاه کار اجباری بوخنوالت و اردوگاه های فرعی آن کردند. حدود 30000 زندانی در مسیر خلاف جهت پیشروی نیروهای آمریکایی، وادار به پیاده روی مرگ شدند. تقریباً یک سوم از این زندانیان در طول این پیاده روی ها جان سپردند. در 11 آوریل 1945، اندکی پیش از ورود نیروهای آمریکایی در همان روز، زندانیان بازمانده کنترل اردوگاه را به دست گرفتند.
26 آوریل 1945
پیاده روی مرگ از اردوگاه کار اجباری داخائو
درست سه روز پیش از آزادسازی اردوگاه داخائو، نیروهای اس اس حدود 7000 زندانی را وادار به پیاده روی مرگ از داخائو به سمت تگرنزه در جنوب کردند. طی این پیاده روی شش روزه، هر کسی که نمی توانست پا به پای بقیه حرکت کند و یا قادر به ادامه مسیر نبود، به ضرب گلوله کشته می شد. بسیاری نیز به دلیل سرما، گرسنگی یا خستگی مفرط جان سپردند. نیروهای آمریکایی اردوگاه کار اجباری داخائو را در 29 آوریل 1945 آزاد کردند. در اوایل ماه مه 1945، نیروهای آمریکایی زندانیانی را که از پیاده روی مرگ به تگرنزه جان سالم به در برده بودند آزاد ساختند.